Atatürk Ve Şapka İnkılabı

Şapka Devrimi; Türkiye Cumhuriyetinde şapka giyme zorunluluğunu getiren yasayla gerçekleştirilmiş kılık-kıyafet değişikliğidir. 25 Kasım 1925 tarihinde gerçekleşmiştir.

2.  Mahmut döneminde kabul edilen serpuş (baş örten) örneği Tunus-Cezayir Müslümanlarıyla bazı Rumlar tarafından kullanılan fes olmuştu. Yanı sıra poçu, kavuk, sarık, üsküf, külah, kalpak da gündemde kaldı. Tanzimat’tan sonra setre, pantolon gibi batılı giysi örnekleri yavaş yavaş yürürlüğe girdi, İstanbul’un, redingot gibi de üst giysileri moda oldu. Sonunda bütün kıyafet ögelerine alışılmış gibi olma düzeyinde, şapka; kafirlerin, Hristiyanların, başka dinden azınlıkların ayırıcı niteliği gibi görünmeye başlandı, öyle gösterildi. Bu bağnaz (mutaassıp) nesnelcilik, temelde hiçbir değer taşımadığı halde halkın, kamuoyunun şapkayı dışlayıp yadsımasına neden olmuştu. Atatürk, kamuoyunun direncini ya da kabul ediş hızını gözlemek için çıktığı Kastamonu-İnebolu gezisinde bir Panama şapkası giydi. Gerekli konuşmalarla vakti gelmiş bir düşüncenin uygulanmasına girişti. Medeni ve beynelmilel kıyafet bizim için çok cevherli, milletimiz için lâyık bir kıyafettir; onu iktisa edeceğiz. Ve bittabi bunların mütemmimi tamamlayıcısı olmak üzere başta siper-i Şems’i serpuş (başlık), bunu açık söyleyeyim. Bu serpuşun ismine şapka denir, dedi  (Ağustos 1925, Söylev ve Demeçler II). Halkın karşı koymayan uyumu ve hemen uygulaması iki ay sürdükten sonra önce devlet memurları için, sonra bütün uyruklar için yasal zorunluk kondu, kısa sürede yayılıp tutundu. Bu arada bazı görevlere (din adamlığı) iş sırasında giyilecek özel kıyafet ayrıcalıkları da tanınmıştı. Sonradan törenler ve toplantılar için (mahkemelerde yargıç, savcı, avukatlar, üniversitelerde görevli öğretim üyeleri için) ayrı yönetmelikler hazırlandı.

Yasalar, çeşitli Anadolu illerinde protestolara neden oldu. Yasanın kabul edildiği gün Erzurum'da protesto gösterileri oldu ve bu ilde bir ay sıkıyönetim ilan edildi. Tutuklananlardan 13 kişi idama mahkum oldu.[4] 24-25 Kasım tarihlerinde Kayseri'de Şeyh Ahmet Efendi ve dört arkadaşının yönlendirmesi ile büyük bir yürüyüş yapıldı, 300 kişi tutuklandı. Şeyh Ahmet Efendi ve dört arkadaşı İstiklal mahkemesinde yargılanarak idama mahkum edildi. 25 Kasım günü Sivas'ta duvarlara şapka aleyhine afiş ve bildiri asılması nedeniyle şehrin bütün muhtarları tutuklandı; suçsuzluğu anlaşılanlar beraat etti; ulemadan İmam zade Mehmet Necati Efendi ile Abdurrahman Efendi idama mahkum edildi. Rize'de on gün kadar süren olaylar sonucu 143 kişi tutuklandı; içlerinden 8 kişi idama mahkum edildi. Maraş'ta ise Camii-i Kebir etrafında toplanıp "Şapka İstemeyiz" diye bağıranlar tutuklandı, 5 kişi idama mahkum oldu. İstanbul'da özellikle Fatih semtinde yaptıkları konuşmalarla halkı isyana teşvikle suçlanan çok sayıda kişi tutuklandı ve sanıklar Ankara'da yargılandı.